Affons vivan l’integraziun

Susi Rothmund/FMR

«Igl ei impurtont ch’ei san tgei malsogna che lur conscolara ha, tgei consequenzas ch’ei ha per ella e co igl ei da reagir sch’ella havess ina attacca d’epilepsia en scoletta», declara Petra Pally alla redactura dalla FMR. Quella ha astgau visitar la scoletta l’jamna vargada per discuorer culs affons da quei ch’ei han empriu duront biebein in meins tiel tema spital. Cun grond plascher ed interess han ils pignets raquintau da lur experientschas. Ils buobs e las buobas han era mussau co ei fan da «miedi e pazient» en lur pign spital ch’ei han astgau endrizzar en in cantun dalla stanza.

Numras d’urgenza

«Fas fotografias per la gasetta?», ei stau l’emprema damonda dils affonets. Els han plascher da vegnir en La Quotidiana. Perquei han ei cantau ina biala canzun e perfin recitau in verset. Sesend el rudi han ei rispundiu pruamein tut las damondas dalla mussadra e dalla redactura. Igl ei impressiunont con ch’ei han empriu. Ils pignets san numnadamein gia in tschuat che po gidar els ella veta ed el seracass perfin spindrar vetas. «La Rega ha 1414», explica in buobet e Leano sa che la polizia ha la numra 117 ed ils pumpiers 118. El cantun da spital han ei perfin in mini-skelet. Ad enzacontas buobas plai quel denton mo empau. Pli legher eis ei stau pils pignets da surdar alla redactura la tastga da miedi da pli baul. «Mo arva si ella», han ei manegiau riend e strusch pudiu spitgar da mussar il tric per arver la tastga da curom.

Luca en l’ambulanza

In punct culminont pils scolarets ei senza dubi la viseta dil team dil clom d’urgenza cun l’ambulanza staus. L’emprema ga che quels havessen giu da vegnir han ei denton giu sis seracass e han buca giu peda. «Ils affons eran fetg trumpai. Tonpli han ei giu plascher ch’igl ei gartegiau la secunda ga», ha Petra Pally declarau. «Nus havein perfin astgau ir cun Jan e Silvia in toc cun l’ambulanza», raquenta ina buoba. Sil plaz da scola han ils pignets astgau sesluitar en differentas rollas. Luca – in mattet curaschus – ha giugau il pazient ch’ei daus giu d’in mir e ha rut ina comba. Loris ei sesluitaus ella rolla digl amitg che ha fatg il clom d’urgenza. Picobello ha el repetiu quei per la redactura. Sco ils pignets relatan han Jan e Silvia intercuretg Luca e mess el en l’ambulanza. Il highlight ei senza dubi la tura en l’ambulanza stada. «Nus havein giu plaz tuts egl auto, ei era schon stretg, mo igl ei stau bi», ha in scolaret raquintau cun fatscha tarlischonta.

Capientscha e risguard

Ella classa da Petra Pally ei era Juliana, ina mattetta zaclina che ha epilepsia. «Ils onns vargai ha ella passentau bia temps en spitals, perquei ha ella aunc buca pudiu far il svilup sco sias amitgas e ses amitgs. Quei hai jeu declarau als affons ed els van entuorn cun lur conscolara a moda exemplarica», aschia la mussadra. La gronda part dil temps da scoletta vegn Juliana accumpignada d’ina pedagoga sociala. L’integraziun funcziuna ed igl ei bi da veser co ils auters s’occupan dalla pintgetta. «All’entschatta hai jeu stuiu frenar els empauet, ei levan gidar e fagevan tut per Juliana. Perquei han ei stuiu emprender da mo sustener e schar far ella sezza», di Petra Pally che dat scoletta dapi 21 onns. Praticamein en mintga annada ch’ella ha giu en scoletta ils davos onns ha ei dau affonets cun basegns specials; autists, affons hiperactivs ni ultrasensibels ed aschia vinavon. Per ella ein tals affons cun basegns specials denton buc in buordi supplementar e Pally puntuescha: «Els enriheschan il mintgadi e grazia a quels affons savein nus tuts emprender fetg bia per la veta.»

Epilepsia

Epilepsie ei ina malsogna che vegn avon savens. Entochen 5 % dalla populaziun ha el decuors da sia veta in’attacca epileptica. En Svizra vivan rodund 80 000 persunas cun in’epilepsia. La malsogna sa tuccar carstgauns da tuttas vegliadetgnas. Specialmein savens ein affons pigns pertuccai e persunas sur 60 onns. Tier in’epilepsia dat ei adina puspei attaccas epilepticas. Tier attaccas d’epilepsia ein las cellas dalla gnarva en ina ni omisduas mesadads dil tschurvi memia activas. Attaccas epilepticas vegnan avon en zun differentas fuormas. Enqualga tremblan sulet singulas musclas, la persuna pertuccada sesenta mal ni ha cuortas absenzas. Tier attaccas extendidas ei gl’entir tschurvi pertuccaus ed ei vegn tier moviments involuntars digl entir tgierp cun sperdita dalla schientscha. (Fontauna Spital universitar Turitg www.usz.ch) (fmr/sr)